เมื่อวันที่ 3 เม.ย. 65 นพ.สันต์ ใจยอดศิลป์ ศัลยแพทย์หัวใจและผู้เชี่ยวชาญเวชศาสตร์ครอบครัว โพสต์ข้อความผ่านเฟซบุ๊ค นพ. สันต์ ใจยอดศิลป์ ระบุหัวข้อ หมอสันต์เสนอลุงตู่ให้เลิก "คุมโควิด" ว่า เมื่อคืนก่อนผมไปงานเลี้ยง ได้พบปะกับทูตของประเทศต่าง ๆ หลายท่าน ได้คุยกับทูตบางประเทศนานเป็นพิเศษ โดยเฉพาะอย่างยิ่งทูตประเทศจากอัฟริกา ซึ่งผมพยายามเลียบเคียงถามถึงสถานการณ์โรคโควิดที่นั่น 

ประเด็นคือ ผมอยากรู้คือที่สื่อตะวันตกตั้งแง่ว่า รัฐบาลของประเทศในอัฟริกา รวมทั้งเคนยาและอูกันดา ปิดข่าวเรื่องการตายของผู้ป่วยโควิด ทำให้สถิติดูดีกว่าความเป็นจริงนั้น ของจริงมันเป็นอย่างไร ท่านทูตบอกว่าโรคโควิดที่นั่นมันสงบแล้วจริง ๆ และการตายของผู้คนก็มีน้อยมากจนสัมผัสไม่ได้ 
 
"หมอสันต์" ระบุว่า ข้อมูลนี้สอดคล้องกับที่ผมเคยได้ฟังคำสัมภาษณ์ของ Dr. Thierno Balde’ แพทย์ของ WHO ที่ดูแลเรื่องโรคโควิดในอัฟริกา ได้เล่าว่าตัวเขาเอง โดยหน้าที่ต้องเดินทางไปทั่วทุกหัวระแหงของอัฟริกา ทั้งบ้านเล็กเมืองน้อย เขาไม่เห็นสัญญาณใด ๆ ว่าจะมีการตายของผู้คนมาก หรือมีงานศพอะไรมากมายเป็นพิเศษ เหมือนอย่างช่วงโรคเอดส์ระบาดใหม่ ๆ ไม่มีเลย 

ข้อมูลของกระทรวงสาธารณสุขอูกันดา นับถึงวันนี้มีอยู่ว่า ทั้งประเทศตรวจคัดกรองไปแล้ว 2,552,614 คน ติดเชื้อสะสม 163,878 คน ตายสะสม 3,595 คน (2.1%) เกือบทั้งหมด เป็นการตายช่วงเดลตาระบาด ฉีดวัคซีนไปแล้ว 10,048,279 โดส (ประชากร 45.7 ล้าน) มาถึงตอนนี้เคสสงบจากเวฟใหญ่แล้ว มีติดเชื้อเพิ่มเฉลี่ยวันละ 9 คน ยังอยู่ในไอซียู 2 คน ไม่มีคนตาย

ขณะเดียวกันก็มีงานวิจัยหนึ่ง ซึ่งสนับสนุนทางการเงินโดย WHO และรัฐบาลเยอรมัน เพิ่งเปิดเผยไม่กี่วันมานี้ เป็นงานวิจัยเมตาอานาไลซีส ที่รวบรวมการเจาะเลือดสุ่มตรวจภูมิคุ้มกันโควิดของผู้ป่วยที่ทำวิจัยในประเทศต่าง ๆ ทั่วอัฟริกา ซึ่งได้ผลว่า ภูมิคุ้มกันที่ตรวจได้ในเลือดของชาวอัฟริกาที่สุ่มตรวจทั้งทวีป ได้เพิ่มจาก 3.0% ในกลางปี 2020 มาเป็น 65.1 % ในปลายปี 2021 นั่นหมายความว่า โรคได้กวาดไปทั่วทวีปจนจบลงไปแล้ว โดยที่มีการล้มตายน้อยมาก ทั้ง ๆ ที่อัตราการได้วัคซีนอย่างน้อยหนึ่งเข็มของอัฟริกาต่ำเพียง 14% อะไรทำให้ได้ภูมิคุ้มกันมากโดยคนตายน้อย และลงทุนน้อย ทำไมอินเดียตายกันมากกว่าล้านคน หรือว่าเป็นเพราะช่วงเวลาที่โรคกวาดผ่านไปนั้น มันต่างกัน อินเดียเจอโรคตอนเดลตากำลังขึ้น แต่อัฟริกาเจอเอาตอนโอไมครอนมาแทนเดลตา

ไม่ว่าจะเป็นเพราะเหตุใด ในการจะบริหารสถานการณ์โควิดของเมืองไทยเรานี้ เราจะหลับหูหลับตาไม่เรียนรู้จากอัฟริกาไม่ได้เลย ยุทธศาสตร์เดิม ๆ ของเราตอนนี้คือ
 
(1) มุ่งฉีดวัคซีนเข็มสามให้ครอบคลุม 
(2) มุ่งฉีดวัคซีนเด็กให้ครอบคลุม 
(3) ชลอการระบาดของโรคออกไปให้ได้นานที่สุดด้วยคอนเซ็พท์ที่จะสงวนเดียงในโรงพยาบาลไว้ 
(4) หวังกับการฉีดวัคซีนเข็ม 4, 5, 6…. ว่ามันจะป้องกันคนส่วนใหญ่ไว้ไม่ให้ติดเชื้อตลอดไป 

ผมเขียนบทความนี้เพื่อจะบอกแก่รัฐบาลลุงตู่ว่า ยุทธศาสตร์ที่เรากำลังใช้อยู่ทั้งสี่อย่างนี้ จะพาเราไปสู่ทางตัน และจะยิ่งมีปัญหาหากมีสายพันธ์อื่นที่รุนแรงกว่ามาแทนโอไมครอน เพราะ

ประเด็นที่ 1. หากเราเรียนรู้จากอัฟริกา เราไม่ควรพลาดโอกาสใช้โอไมครอนในการสร้างภูมิคุ้มกันหมู่ให้คนทั่วไป เพราะงานวิจัยพบว่า วัคซีนที่เราลงทุนฉีดไปแล้ว ภูมิคุ้มกันมันจะคงอยู่ไม่กี่เดือนเท่านั้น แล้วมันก็จะค่อย ๆ แผ่วลง นาทีทองมีอยู่แค่ไม่กี่เดือนจากนี้ไปเท่านั้น ดังนั้น เราควรจะยกเลิกการกักกันโรคเสีย เปลี่ยนมาจัดการโรคแบบเปิดให้ประชากรส่วนใหญ่ ซึ่งมีความเสี่ยงต่ำอยู่แล้วได้ติดเชื้อโอไมครอนเสียตอนที่วัคซีนที่เราเพิ่งลงทุนฉีดไปยังช่วยลดอัตราการเข้าโรงพยาบาลและการตายได้อยู่นี้

ประเด็นที่ 2. ในแง่การควบคุมโรคระยะยาว การติดเชื้อธรรมชาติเป็นวิธีเดียวที่จะช่วยให้การควบคุมโรคมีประสิทธิผลสูงสุด เพราะผลวิจัยอัตราการต้องเข้าโรงพยาบาลของผู้มีสถานะวัคซีนและสถานะการติดเชื้อต่างกัน ซึ่งทำกับประชากรของแคลิฟอร์เนีย และนิวยอร์คพบว่า หากเอาความเสี่ยงต้องถูกรับไว้ในโรงพยาบาลของกลุ่มที่ไม่เคยติดเชื้อ และไม่เคยได้วัคซีนเป็นตัวตั้ง กลุ่มที่ได้วัคซีนแต่ไม่เคยติดเชื้อมีความเสี่ยงเข้าโรงพยาบาลน้อยกว่า 19.8 เท่า แต่กลุ่มที่เคยติดเชื้อและเคยได้วัคซีนด้วย มีความเสี่ยงเข้าโรงพยาบาลน้อยกว่า 55.3 เท่า ขณะที่กลุ่มที่เคยติดเชื้อ โดยไม่เคยได้วัคซีนเลย มีความเสี่ยงเข้าโรงพยาบาลน้อยกว่า 57.5 เท่า แปลว่าการติดเชื้อต่างหากที่เป็นตัวบอกว่าจะป้องกันการต้องเข้าโรงพยาบาลได้อย่างเป็นเนื้อเป็นหนัง โดยไม่เกี่ยวกับว่า
จะได้หรือไม่ได้วัคซีนร่วมด้วยเลย ดังนั้น การหวังลดการเข้าใช้โรงพยาบาลจากการเปิดให้ติดเชื้อ จะได้ผลดีกว่าการหวังเอาจากการฉีดวัคซีนซึ่งต้องฉีดกระตุ้นซ้ำซาก ตามรอบที่ภูมิคุ้มกันแผ่วลง และต้องกระตุ้นกันไปอย่างไม่รู้จบ